Disleksi Araştırmalarının Nörobiyolojik Bulgularını Nasıl Yorumlamalı?
İnsan beyni esnektir, kendini değiştirme yeteneğine sahiptir.
Beyin görüntüleme çalışmaları ve patolojik incelemeler sonucunda disleksik bireylerin beyinlerinde bazı yapısal ve işlevsel farklılıklar ait bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular disleksi oluşumunda basit neden-sonuç denklemine indirgenmemelidir. Öncelikle disleksi pek çok faktörün birleşerek oluşturduğu bir sonuçtur, neden değildir. Genetik, çevresel faktörler ve beyin yapısındaki farklılıklar birleşerek disleksi oluşumuna katkı sağlayabilir. Bu bilgileri bir kenara not ederek nörobiyolojik araştırmaların disleksi bulgularını özetleyebiliriz:
- Olağandan daha fazla gri madde,
- Beyaz cevherde yetersizlik,
- İşitsel algı bölgesinde küçülme,
- Dil işlemeyle (konuşma sesi) ilgili beyin bölgesinde düşük beyin aktivitesi bulgulanmıştır.
Disleksi üzerine nörobiyolojik araştırmalar hakkında daha fazla bilgi edinmek için şu kaynaklara göz atabilirsiniz:
A M Galaburda, G F Sherman, G D Rosen, F Aboitiz, N Geschwind (1987) Developmental dyslexia: four consecutive patients with cortical anomalies. Annals of Neurology 18(2):222-233
T Klingberg , M Hedehus, E Temple, T Salz, J D Gabrieli, M E Moseley, R A Poldrack (2000) Microstructure of temporo-parietal white matter as a basis for reading ability: evidence from diffusion tensor magnetic. Neuron 25(2):493-500
Albert M. Galaburda Joan Corsiglia Glenn D. Rosen Gordon F. Sherman (1987). Planum temporal asymmetry, reassessment since Geschwind and Levitsky. Neuropsychology Vol 25, Issue 6, Pages 853-868
Disleksi araştırmaları, beynin okuma ve dil işlemeyle ilgili bölgelerinde işlevsel farklılıklar olduğunu bulgulamıştır. Bu farklılıklar, disleksik bireylerin okumada güçlük çekmesine neden olabilir. Ancak, bu farklılıklar her disleksik bireyde aynı şekilde görülmeyebilir. Disleksinin şiddeti de kişiden kişiye değişir.
Beyindeki yapısal farklılıklar veya değişimler her koşulda bir yetersizlikle sonuçlanmaz. İnsan değişen, değiştirebilen toplumsal bir varlıktır. Bu tarihsel tespitin sinirbilimindeki karşılığı nöroplastisitedir yani insan beyni esnektir, kendini yenileme, işlevlerini değiştirerek onarma yeteneğine sahiptir. Doğru yöntem ve araçlarla çalışıldığında disleksi iyileştirilebilir, giderilebilir. “Dil ve okuma devrelerinin yoğun yeniden eğitimi, beynin işleyişinde temel gelişmeler yaratabilmektedir. Disleksiyle mücadelede ses-harf uyumunun sistematik öğretimi (ses okuma bilgisi) umut vericidir. İnsan beyni hangi kültürel yapıda doğarsa doğsun, o kültürün dilini öğrenebilecek kapasiteye sahip olduğu gibi, o kültüre ait dilde de okumayı öğrenecek devrelere sahiptir.” (Dehaene, S. (2014). Beyin Nasıl Okur? Çev: Ozan Karakaş, Alfa Yayıncılık, İstanbul)
Beynimize şekil veren yaşamdır, insan ilişkileridir. Uğraştığımız işler, yaptıklarımız, bir bütün olarak eylemlerimizle sürdüğümüz hayattır. Beyin görüntüleme cihazları gerçeğin sadece bir kısmını gösterir. Oysa gerçek hiçbir zaman göründüğü gibi değildir.
David Eagleman'ın Zeynep Arık Tozar tarafından Türkçe'ye çevrilen "Beyin Senin Hikayen" adlı eserinde, Alzheimer, inme ve Parkinson hastalıkları üzerine gerçekleştirilen uzun soluklu bir deneyden aktardıkları, gerçeğin her zaman göründüğü gibi olmadığını öğretmesi bakımından iyi bir örnek. Eagleman, araştırmacıların beyin hastalıkları ile bilişsel gerileme arasında bariz bir bağlantı bulmayı beklerken bambaşka bir şey bulduklarını yazıyor. “Alzheimer hastalığının yaratığı tahribatla yamru yumru bir hale gelmiş bir beyin dokusu, kişinin mutlaka bilişsel sorunlar yaşayacağı anlamına gelmemekteydi.” Aktarılan bilgiler, beyindeki lezyonların her zaman, tek yönlü bir şekilde hastallık belitilerine dönüşmediğni düşündürmektedir.
Sonuç olarak, disleksi araştırmalarının nörobiyolojik bulguları, disleksinin altında yatan mekanizmaların daha iyi anlaşılmasına, böylece etkili eğitsel müdahalelerin geliştirilmesine etmektedir. Ancak bu bulgular, tek başlarına, disleksi oluşumundan sorumlu tutulamaz.
#disleksi #disleksihastalıkmı #disleksili #disleksiyleyaşamak #disleksifarkındalık #disleksitedavisi #disleksiegzersizleri #disleksiçocukları #disleksiveöğrenme #disleksivebaşarı #disleksinedir #disleksibelirtileri #disleksitani #disleksitürleri #dislek