Sözcük Ağacı Okuma İyileştirme Programı

Disleksi Müdahale Programı

Disleksi okulun ilk yıllarında okumayı öğrenme zorluğuyla karşımıza çıkan, müdahale edilmediği taktirde kemikleşerek, yerleşik hale gelen okuma bozukluğudur.  Okumak ve yazmak düşüncelerimizi düzenlememize, gözden geçirmemize, bilgiyi özümseyerek içselleştirmemize hizmet eden dilin en etkili kültürel araçlarıdır. Disleksiden etkilenen bireylerde, okuma becerisinin kendine özgü özellikleri; doğruluk ve akıcılık zayıf ya da yetersiz gelişmekte, okuma işlevselliği bozulmaktadır. Bu kültürel araçların işlevsel kullanımını ciddi derecede engelleyen disleksi, güncel bilimsel yaklaşımlarla iyileştirilmediği sürece, çocukluktan yetişkinliğe yaşamın tüm dönemlerinde baş edilmesi güç sorunlar yumağına dönüşmektedir.

Bazı çocukların okumayı neden güç öğrendikleri ya da neden yeterince işlevsel bir okuma yeteneği geliştiremedikleri sorusu, son 40 yıl içinde gerçekleştirilen okuma araştırmalarının odak noktası olmuştur. Araştırmalardaki çocukların ortak özelliği, normal ve normalin üzerinde zekaya sahip olmalarının yanında okuma sorunlarına kaynaklık edebilecek diğer nedenlerden etkilenmemiş olmalarıdır. Bu türdeki okuma sorunları disleksi ile tanılanmaktadır. Disleksi, sözcükleri doğru ve akıcı bir şekilde okuma güçlüğü olarak karşımıza çıkan okuma bozukluğudur. Disleksi üzerine yapılan farklı türdeki araştırmalar birbirini doğrulayarak, hep birlikte aynı sorunu ve çözüm yolunu işaret etmektedir. Nörolojik araştırmalar, okuma bozukluğu görülen çocukların çoğunluğunda, sözcüklerin seslerini ayırt etmekle ilgili beyin mekanizmasının zayıf geliştiğini; genetik araştırmalar disleksiye yatkınlık genini keşfederek, disleksinin kalıtımsal yönünü; okuma araştırmaları, sözcükleri oluşturan sesleri ayırt etme becerilerinin zayıf gelişiminin disleksinin ayırt edici özelliği olduğunu; kültürler arası araştırmalarsa, yazım dilinin düzensiz olduğu ülkelerde disleksinin görülme sıklığının, yazım dilinin düzenli olduğu ülkelere oranla çok daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Disleksi birkaç farklı öğrenme bozukluğundan biridir. Duyusal işlem bozuklukları, genel dil eksiklikleri, sosyal-ekonomik yoksunluklar ya da genel öğrenme bozukluğu gibi nedenler elenerek çocukların okuma güçlüklerine açıklık getirilmiştir. Disleksinin genellikle konuşma seslerini yetersiz işlemeyi yansıtan tek sözcük tanıma ve yazılı sözcüklerin (harf-ses) doğru ve hatasız okunması gibi temel okuma alt becerilerinin edinilmesinde aşırı zorluklarla kendini gösterdiği belirlenmiştir. Okul çağındaki çocukların yaklaşık % 10-15’inde bu tipte okuma sorunlarının gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Okuma bozukluğu “geleneksel öğretime, yeterli zekaya ve sosyokültürel fırsata rağmen okumayı öğrenme zorluğuyla ortaya çıkar.” Disleksi ayrıca “özel okuma engeli” veya “özel okuma geriliği” olarak da adlandırılır. 

Konuşulan sözcüklerin bir dizi sesten (fonem) oluştuğu uzun zamandır bilinmektedir. Harflerle oluşturulan yazım dili, sözcüklerin bireysel seslerini ve bu seslerin aralarındaki ilişkileri grafik işaret modeline dönüştürülerek tasarlanmıştır. Okumak için basit bir anlatımla, konuşulan sözcüklerin seslerine ayrıştırılabileceği ve yazılı bir sözcükteki harflerin bu sesleri temsil ettiği kavrayışının geliştirilmesi gerekir. Sayısız araştırmanın gösterdiği gibi,  bu türden bir farkındalık, disleksi ile tanılanmış çocuk ve yetişkinlerde büyük ölçüde eksiktir. Yaş ve okuma seviyesine bakılmaksızın, disleksikler sözcüklerin ses biçimlerini kavramakta eksiklikler gösterir ve normal okuyuculardan farklı olarak, disleksiklerin sesbirimleri kavrama becerileri yaş almakla veya okuyarak gelişmez. Her yaştan disleksili bireylerin okuma kusurları, yazım ve sesbirimler arasındaki bağlantıların yetersiz kavranmasıyla ilişkilidir. Sesbirimsel farkındalığın zayıf edinimi doğru ve akıcı okuma becerisinin gelişimini engeller. Müdahale programına başlamadan önce öğrencilerin fonetik farkındalık becerilerini somut olarak değerlendirilmesini sağlayan, eğitsel değerlendirme araçları (testler) geliştirilmiştir.  Öğretim öncesi ve sonrasında uygulanan bu testlerle, öğrencilerin program sürecindeki beceri gelişimleri nesnel olarak gözlenebilmektedir. Okuma iyileştirme programımız farklı ses biçimindeki sözcüklerin ses analizlerinin ve sesbirim manipülasyon öğretimlerinin yer aldığı çok sistemli öğretim aşamaları ve adımlarından oluşmaktadır. Öğrenci zorluk derecesi giderek artan fonetik farkındalık görevlerini gerçekleştirdikçe sonraki aşamanın görevlerine hazırlanmakta, böylece programın öğretme-öğrenme düzeylerinde aşılabilir zorluklarla ilerleyerek, fonetik farkındalık becerilerini geliştirmektedirler. Programın ebeveynler tarafından ev ortamında uygulanabilmesi için belirlenen aralıklarla ebeveyn eğitimi oturumları düzenlenmektedir.  Ebeveynler uzmanının düzenlemelerini takip ederek, günlük 20-25 dakikalık uygulamalarla öğretim etkinliklerine katılabilmektedir. Okuma bozukluğunun şiddetine bağlı olarak program 3 ayla 6 ay arasında değişen sürelerde kesin etkisini göstermektedir. Öğretim programını süreklilik içinde aksatmadan tamamlayan öğrencilerin fonetik farkındalık becerilerinde yüksek oranda artışlar sağlanmaktadır. Bu becerilerdeki artışla doğrudan bağlantılı olarak doğru ve akıcı okuma becerisi gelişmektedir.

#disleksi #disleksihastalıkmı #disleksili #disleksiyleyaşamak #disleksifarkındalık #disleksitedavisi #disleksiegzersizleri #disleksiçocukları #disleksiveöğrenme #disleksivebaşarı #disleksinedir #disleksibelirtileri #disleksitani #disleksitürleri #dislek